Het duurt even voordat je doorhebt wie er aan het woord is in Honingeter, de debuutroman van Tülin Erkan. Intelligent schuift zij hoofdstukjes met titels als 'Topos' en 'Seismos' als een mozaïek tegen elkaar, totdat ineens de verschillende perspectieven en kleuren te zien zijn en het totale kunstwerk zich aan je openbaart. Dat het even duurt, komt doordat de drie mensen in de roman iets ongebruikelijks gemeen hebben: ze wonen alle drie illegaal op het vliegveld van Istanbul en observeren de wereld om zich heen. De onwezenlijke, tijdloze sfeer op het vliegveld doet denken aan de film The terminal. Erkan voegt daar iets wezenlijks aan toe: de zoektocht naar taal om de wonderlijke ervaringen in dat niemandsland in te delen en te verwerken, wat in de verte weer doet denken aan die andere beroemde transit-film Lost in translation.

Dierenarts in opleiding Sibel is gestrand op haar terugreis van Turkije naar Brussel. Een sneeuwstorm en een aardbeving lijken geen doorslaggevende redenen om pas op de plaats te maken; het is eerder zo dat Sibel, die nauwelijks Turks spreekt, vooral haar herinneringen moet ordenen en haar taal moet terugvinden. 'Het Turkse alfabet telt immers 29 letters. Het Nederlandse 26. Dat zijn er drie te veel of drie te weinig. Drie letters. Meer was er niet nodig om mij het zwijgen op te leggen.' Ze is letterlijk sprakeloos, 'mijn tong smaakt naar steen', en de eeuwig doorgaande cadans van wachten en verdwalen in de terminals bevalt haar. Ze stelt uit, probeert de tijd op te heffen door andere passagiers nauwgezet te observeren. Ze turft het aantal voorbijgangers in haar notitieboek, 'zolang als het moet houd ik bij wat voorbijgaat. Hier wil ik verstenen en afscheid wegslikken, eindelijk en voorgoed.'

Pas na dagen beseft ze dat zijzelf óók geobserveerd wordt, door de oudere beveiliger Ömer die haar volgt via zijn beeldschermen. Hij besluit haar vaderlijk te beschermen en haar niet lastig te vallen als ze een slaapplek vindt in een kamertje vlakbij zijn kantoor, samen met de politiehond die net als Sibel en Ömer dag en nacht doorbrengt op het vliegveld. En dan ontmoet Sibel ook Wernicke, een al net zo ontheemde Belgische piloot die zijn werk, zijn taal en zijn gezondheid verliest. Een imposante, tragische figuur die Sibel de goede kant op weet te wijzen.

Verdwalen in meertaligheid

Tülin Erkan heeft een dubbele identiteit als Vlaamse en Turkse, groeide op in Oostende bij een Franstalige moeder en een Engelstalige grootmoeder, en bracht de zomers door bij haar vader in Turkije. Dat ze weet heeft van verdwalen in meertaligheid, blijkt uit haar debuut. Haar schrijfstijl is fijngevoelig en precies en haar vergelijkingen zijn inventief. Zo portretteert ze Ömer als een honingeter, een zangvogel waarvan sommige ondersoorten met uitsterven bedreigd worden omdat ze hun eigen zang niet meer kennen. Hij 'spreekt' met een collega in een fluittaal die in hun beider geboortestreek gebruikt werd om over grote afstanden te communiceren, een walkietalkiemethode die met de mobiele telefoon overbodig werd. Ömers geschiedenis als vader is omgekeerd aan Sibels ervaring: hij werkte in België terwijl zijn gezin in Turkije achterbleef.

'Het dragen in de armen, de geur, altijd de geur, mijn oor tegen de bas in zijn borst, mijn handen rond zijn nek.' Sibels zomerse herinneringen aan haar vader en oma in Cappadocië komen schoksgewijs boven. Erkan beschrijft de gespletenheid tussen België en Turkije terwijl ze laveert tussen filosofie en nostalgie. Soms wat voor de hand liggend, zoals de tegenstelling tussen Turks fruit en Leonidasbonbons, soms helemaal raak, zoals de gelijkenis tussen Brueghels Toren van Babel en de rots van Uçhisar. Daarmee benadrukt ze weer de zoektocht naar een gemeenschappelijke taal die Sibel, Ömer en Wernicke ondernemen om hun moeilijke opdracht af te wikkelen: afscheid nemen. En vergeet de hond niet, die weliswaar Turks noch Nederlands spreekt, maar die de drie ontheemden losjes samensmeedt. Met de terugkeer naar haar roedel markeert ze het ontroerende slot van deze geslaagde debuutroman.

Pelckmans, 220 blz., 20 €.

Verberg tekst

De hoofdpersoon is veiligheidsagente op een luchthaven in Turkije. Ze observeert reizigers en vertelt over gebeurtenissen op de luchthaven. Ze zit vol met overpeinzingen en herinneringen, die zich afspelen in Turkije en in België. Ze vertelt ook de verhalen van andere mensen, zoals van een collega en een piloot. Auteur Tülin Erkan (1988) bracht haar zomers door in Turkije, bij haar vader, maar woont bij haar moeder in België. Op de luchthaven, waar iedereen een passant is, slaat voor de hoofdpersoon de twijfel toe: in Turkije blijven of teruggaan naar België? Een luchthaven is een boeiende locatie als uitgangspunt voor een verhaal. De situaties zijn mooi beschreven, maar niet spannend, omdat de veiligheidsagente vol zit met overpeinzingen. Soms weet je als lezer dan niet wie er aan het woord is. Het is een soort innerlijke zoektocht. Lezers die iets herkennen in de twijfel en overdenkingen van de hoofdpersoon zullen dit mogelijk een interessant boek vinden. Debuutroman.