Het oeuvre van Berlinde De Bruyckere zou je niet meteen met jeugdboeken associëren, laat staan met sprookjes. Toch nam Paul Verrept een selectie tekeningen van de Belgische kunstenares als uitgangspunt voor zijn donkere verhaal over een prinses zonder land. In dit sprookje staan weinig wegwijzers. De plot is beperkt: aan het begin van het verhaal volgen we een ongeboren prinsesje in de buik van haar moeder, terwijl haar ouders hun koninkrijk ontvluchten, achternagezeten door een verschrikkelijke storm.

Later lezen we hoe ze eerst haar vader en dan haar moeder verliest - een koning en een koningin die wegkwijnen bij het verdriet om hun verloren volk en geluk. De prinses groeit op en blijkt helderziende gaven te hebben, maar het is de vraag of die een zegen zijn of een vloek.

Paul Verrept breekt met vele kenmerken van de klassieke sprookjes: hier geen zeemzoete romantiek, geen magische vijanden of toverspreuken om alles weer goed te maken. Er is vooral veel pijn en kwetsbaarheid, en een sprankeltje hoop. Het is vooral om de taal en de tekeningen dat je dit boek moet lezen. Verrept overstijgt zichzelf met een bijzonder poëtische taal, ritmisch en beeldend, in een stijl die geregeld aanDe roos en het zwijn van Anne Provoost doet denken.

De combinatie met de bevreemdende prenten van De Bruyckere is intrigerend. Soms nemen de illustraties het verhaal over, steeds moet de lezer zelf op zoek gaan naar de verbanden. De illustraties verbeelden wonden, parasieten, een piëta en bloedende ogen en bomen, en vormen vaak een treffende en suggestieve veruitwendiging van de pijn van het hoofdpersonage.

Daarnaast zitten er ook mooie contrasten in de combinatie van het verhaal met de beelden. Zo is een hele reeks portretten opgenomen die De Bruyckere maakte in 2004. Terwijl de prinses lang helderziend is - voor haar is alles doorzichtig - krijgen we op die portretten haar gelaat nooit te zien. Twee lege ogen staren de lezer aan door een dikke laag donkere haren. Hoezeer ze ook naar liefde hunkert, zij lijkt altijd ongrijpbaar te blijven.

De koningin zonder land toont dat jeugdboeken veel te winnen hebben wanneer auteurs een alliantie aangaan met de hedendaagse kunst. Het levert niet de meest toegankelijke boeken op, maar dat hoeft ook niet. Een titel zoals deze maakt, niet het minst door de bevreemdende beelden, een blijvende indruk. Het kan een mooi opstapje zijn voor jonge lezers naar de hedendaagse kunst, of voor kunstliefhebbers naar de betere jeugdliteratuur. (Vanessa Joosen)

PAUL VERREPT & BERLINDE DE BRUYCKERE (ill.)

De koningin zonder land.

De Eenhoorn, 96 blz., 17,50 ?. 10+

Verberg tekst

Tijdens de vlucht voor geweld wordt bij een koningspaar een dochtertje geboren. Deze ik-persoon vertelt over de reden van hun vertrek en over het verdere verloop van hun leven. De eerste twee hoofdstukken in een dichterlijke stijl fungeren als inleiding voor de rest van het verhaal, dat in een prachtige beeldende taal wordt verteld. Hoewel in makkelijke zinnen geschreven, kunnen sommige woorden voor ongeoefende lezers minder bekend klinken, zoals mettertijd, kapseizen, gadeslaan. Het boekje heeft een intrigerend omslag: een hoofd met haren voor een gezicht met twee lege ogen. Dit geeft geen beeld van de inhoud, want de vele gevoelige prenten in de stijl van het omslag staan volledig op zichzelf en beantwoorden niet aan de definitie van een illustratie. Ze zijn bloederig, symbolisch en verontrustend. Toch geven de kwetsbare wezens in de prenten iets weer uit het verhaal dat niet benoembaar is, waardoor ze een vervreemdend, maar bijzonder schurend effect hebben op het verhaal. Dit ontroerende sprookje blijft in je hoofd hangen en biedt stof tot nadenken. Vanaf ca. 15 jaar. Verberg tekst

Weer een bijzonder boek dat De Eenhoorn aan zijn lijst kan toevoegen. Een boek dat door de kaft intrigeert of afstoot, een middenweg is er niet. Hopelijk zijn er toch wat mensen die het boek ook even openslaan, hoewel dat geen garantie is dat het zal aanslaan. De prenten van Berlinde De Bruyckere zijn namelijk (eufemistisch uitgedrukt) speciaal. Ze hebben iets wreeds, iets erotisch soms, griezeligs. De Bruyckere is sinds haar verschijning op de Biennale in 1999 een grote naam. Uit haar bestaand werk selecteerde Paul Verrept de illustraties voor zijn werk. Het is moeilijk om een etiket te plakken op haar werk. En dat maakt het best boeiend. Even googelen zorgt ervoor dat ik weet dat de belangrijkste thema’s in haar werk eenzaamheid, vergankelijkheid en kwetsbaarheid zijn. De leeftijd van de doelgroep wordt er nog wat door opgetrokken. Volgens de uitgeverij is die niet meer dan 10-plus, wat me toch wat jong lijkt. Maar wie weet, met de juiste begeleiding, kan een tienjarige ook iets hebben aan de lectuur van dit boek. De tekst begint op een intrigerende manier - “Ik moet vertellen” - begint vervolgens een tekst voorzichtig en bouwt zachtjes op, in versvorm. De verteller is een koningin die geboren wordt nadat het land van haar ouders door een storm weggespoeld werd. De koningin woont in een boomhut en loopt liever op stelten dan de grond te raken. Het is moeilijk om het verhaal samen te vatten, ook het thema valt moeilijk in één woord te vatten. Het is een soort sprookje, de doelgroep is onbekend. De symboliek staat voor het verleden en het verlies, het verlies van het verleden? Dit boekje moet het hebben van de sfeer en de context waarin je het leest. Het is zeker niet licht verteerbaar, want het laat ruimte voor veel persoonlijke interpretatie en vraagt wel wat van zijn lezer. Hoewel je dat natuurlijk dubbel kan opnemen: hoe meer je er zelf in gaat zoeken, hoe meer je terugkrijgt.

Verberg tekst