Vlaams jeugdboek blijkt in Engelse vertaling plots homoboek

Is Wachten op Matroos, het veelvuldig bekroonde jeugdboek van Ingrid Godon en André Sollie, een ode aan de herenliefde? De Engelse pers vindt van wel. Hello, Sailor, de net verschenen vertaling van het boek zorgt in Engeland zelfs voor een bescheiden controverse. Over homoseksualiteit wordt er met kinderen immers liever niet gepraat.

Brussel

Eigen berichtgeving

'Picturebook for children has a gay theme.' Het is de kop boven een wat hetzerig stukje in de Britse krant The Guardian. Het prentenboek in kwestie heet Hello, Sailor, het is de Engelse vertaling van een boek van de Vlaamse auteurs Godon en Sollie dat volgens de krant duidelijk over de herenliefde gaat. De collega's van The Independent zagen het overigens niet anders. Het hoofdpersonage Tijs, de of een vriend van de matroos, is volgens de krant niet toevallig een vuurtorenwachter. "Het feit dat de twee mannen samen de nacht doorbrengen in een gigantische 100 voet hoge penis", schrijft de krant, "zal het doorsnee moderne kind toch wel aan iets anders doen denken."

Voor beide kranten hebben de auteurs dan ook een duidelijke missie: André Sollie en illustrator Ingrid Godon wilden met Wachten op Matroos het taboe over homoseksualiteit voor kinderen doorbreken. En in Engeland ligt dat thema nog altijd erg gevoelig. Zo is het er zelfs wettelijk verboden om homoseksualiteit bij kinderen te promoten.

Bij Macmillan, de Engelse uitgever van het boek, wordt zeker niet ontkend dat het boek te lezen is als een verhaal over liefde tussen twee mannen. Volgens de uitgeefster is Hello, Sailor in de eerste plaats een meerduidig boek, "een boek dat je bijvoorbeeld kunt delen met een kind om het te laten zien dat relaties tussen mannen oké zijn".

De fixatie op de homoseksualiteit is opmerkelijk. Ingrid Godon, illustrator en bedenker van het verhaal, had het naar eigen zeggen absoluut niet zo bedoeld. "Voor mij gaat Wachten op Matroos over vriendschap, vertrouwen en verlangen", zegt ze. "Aan een seksuele relatie tussen de twee personages heb ik tijdens het schrijven nooit gedacht. In de kritiek in Vlaanderen, Nederland en Duitsland is er ook nooit een opmerking over gemaakt." Dat het boek in Engeland anders gelezen wordt, verrast haar evenwel niet helemaal. "Omdat ik het niet opgeschreven kreeg zoals ik het zelf wilde, heb ik mijn verhaal laten herschrijven door André Sollie, een homoseksueel. Ik sluit niet uit dat hij onbewust de relatie tussen de twee mannen wat meer in zijn richting heeft gestuurd."

Opmerkingen over het homoseksuele karakter kwamen er in elke geval wel toen het boek werd aangeboden aan een Engelse uitgever. "Het onderwerp ligt er blijkbaar bijzonder gevoelig", aldus Godon. "Zo gevoelig dat de uitgeverij lang heeft geaarzeld. Toen men uiteindelijk besliste om het uit te geven, heeft men er maar meteen voor geopteerd om voluit te gaan. Zo is de titel al enigszins provocerend, omdat het woord 'sailor' er een door iedereen gekende homoseksuele connotatie heeft."

Godon verwacht niet dat de controverse de Engelse vertaling van haar boek zal schaden, wel integendeel. "Op de zwarte lijst zal het wel niet komen. En het is op zich natuurlijk niet slecht dat er over zo'n onzinnig taboe gesproken wordt. Al blijft het natuurlijk jammer dat er bij alle aandacht niets over de kwaliteit van de tekst en de illustraties wordt gezegd."

Ook volgens André Sollie is Wachten op Matroos in de eerste plaats "een boek over vriendschap en verlangen. Vrienschap tussen mannen, ja, maar dat gegeven heb ik dus niet zelf bedacht. Zoals ik ook niet zelf voor een symbolisch geladen personage als een matroos heb gekozen. Het is natuurlijk wel zo dat ik het verhaal naar mijn hand heb mogen zetten. Als ik het over verlangen heb, ga ik misschien automatisch in die richting van de homoliefde denken. Maar ik heb die er zeker niet bewust ingelegd.

"Wel moest ik tot mijn verrassing, en ook wel tot mijn vreugde, vaststellen dat Wachten om Matroos in de etalage van de homoboekhandels kwam te liggen. Uiteindelijk vind ik het zeker niet slecht dat een zo braaf en lief boek de Engelsen eens doet nadenken over die domme wet. In Parijs-Dakar zitten de mannen ook samen in een racewagen. In ons boek zitten twee vrienden samen in een boot. Wat is het verschil?"

Wachten op Matroos van Ingrid Godon en André Sollie verscheen bij uitgeverij Querido. Het boek werd bekroond met de Gouden Griffel 2001, de Boekenpauw 2001 en de Boekenwelp 2001.

'Het is op zich natuurlijk niet slecht dat er over zo'n onzinnig taboe gesproken wordt'

Vlaams jeugdboek blijkt in Engelse vertaling plots homoboek.

Is Wachten op Matroos, het veelvuldig bekroonde jeugdboek van Ingrid Godon en André Sollie, een ode aan de herenliefde? De Engelse pers vindt van wel. Hello, Sailor, de net verschenen vertaling van het boek zorgt in Engeland zelfs voor een bescheiden controverse. Over homoseksualiteit wordt er met kinderen immers liever niet gepraat.

Voor beide kranten hebben de auteurs dan ook een duidelijke missie: André Sollie en illustrator Ingrid Godon wilden met Wachten op Matroos het taboe over homoseksualiteit voor kinderen doorbreken. En in Engeland ligt dat thema nog altijd erg gevoelig. Zo is het er zelfs wettelijk verboden om homoseksualiteit bij kinderen te promoten.

Bij Macmillan, de Engelse uitgever van het boek, wordt zeker niet ontkend dat het boek te lezen is als een verhaal over liefde tussen twee mannen. Volgens de uitgeefster is Hello, Sailor in de eerste plaats een meerduidig boek, "een boek dat je bijvoorbeeld kunt delen met een kind om het te laten zien dat relaties tussen mannen oké zijn".

De fixatie op de homoseksualiteit is opmerkelijk. Ingrid Godon, illustrator en bedenker van het verhaal, had het naar eigen zeggen absoluut niet zo bedoeld. "Voor mij gaat Wachten op Matroos over vriendschap, vertrouwen en verlangen", zegt ze. "Aan een seksuele relatie tussen de twee personages heb ik tijdens het schrijven nooit gedacht. In de kritiek in Vlaanderen, Nederland en Duitsland is er ook nooit een opmerking over gemaakt." Dat het boek in Engeland anders gelezen wordt, verrast haar evenwel niet helemaal. "Omdat ik het niet opgeschreven kreeg zoals ik het zelf wilde, heb ik mijn verhaal laten herschrijven door André Sollie, een homoseksueel. Ik sluit niet uit dat hij onbewust de relatie tussen de twee mannen wat meer in zijn richting heeft gestuurd."

Opmerkingen over het homoseksuele karakter kwamen er in elke geval wel toen het boek werd aangeboden aan een Engelse uitgever. "Het onderwerp ligt er blijkbaar bijzonder gevoelig", aldus Godon. "Zo gevoelig dat de uitgeverij lang heeft geaarzeld. Toen men uiteindelijk besliste om het uit te geven, heeft men er maar meteen voor geopteerd om voluit te gaan. Zo is de titel al enigszins provocerend, omdat het woord 'sailor' er een door iedereen gekende homoseksuele connotatie heeft."

Godon verwacht niet dat de controverse de Engelse vertaling van haar boek zal schaden, wel integendeel. "Op de zwarte lijst zal het wel niet komen. En het is op zich natuurlijk niet slecht dat er over zo'n onzinnig taboe gesproken wordt. Al blijft het natuurlijk jammer dat er bij alle aandacht niets over de kwaliteit van de tekst en de illustraties wordt gezegd."

Ook volgens André Sollie is Wachten op Matroos in de eerste plaats "een boek over vriendschap en verlangen. Vrienschap tussen mannen, ja, maar dat gegeven heb ik dus niet zelf bedacht. Zoals ik ook niet zelf voor een symbolisch geladen personage als een matroos heb gekozen. Het is natuurlijk wel zo dat ik het verhaal naar mijn hand heb mogen zetten. Als ik het over verlangen heb, ga ik misschien automatisch in die richting van de homoliefde denken. Maar ik heb die er zeker niet bewust ingelegd.

"Wel moest ik tot mijn verrassing, en ook wel tot mijn vreugde, vaststellen dat Wachten om Matroos in de etalage van de homoboekhandels kwam te liggen. Uiteindelijk vind ik het zeker niet slecht dat een zo braaf en lief boek de Engelsen eens doet nadenken over die domme wet. In Parijs-Dakar zitten de mannen ook samen in een racewagen. In ons boek zitten twee vrienden samen in een boot. Wat is het verschil?"

Wachten op Matroos van Ingrid Godon en André Sollie verscheen bij uitgeverij Querido. Het boek werd bekroond met de Gouden Griffel 2001, de Boekenpauw 2001 en de Boekenwelp 2001.

'Het is op zich natuurlijk niet slecht dat er over zo'n onzinnig taboe gesproken wordt'

BRUSSEL -- Het Vlaamse prentenboek Wachten op matroos wordt controversieel ontvangen in Groot-Brittannië. Het boek van Ingrid Godon en André Sollie is bestemd voor kinderen vanaf vijf jaar, maar volgens de Britse kranten schuilt er een homothema in.

Toen Querido het vorig jaar bij ons uitbracht, werd het bekroond met de Gouden Griffel, de Boekenpauw en de Boekenwelp. Ook in Duitsland bleek de publieke opinie er geen moeite mee te hebben. Ingrid Godon bedacht het verhaal, tekende de illustraties, en vroeg André Sollie om alles uit te schrijven. Het verhaal gaat over de zeetorenwachter Tijs, die op de uitkijk staat tot zijn vriend matroos hem ophaalt voor een wereldreis. Zijn buren proberen hem tot realisme aan te manen. Toch wordt zijn wachten beloond.

Godon: ,,In wezen is dit een verhaal over verlangen, over vertrouwen en geduld. Het gaat over een vriendschap tussen twee mannen. De redacteurs van Querido merkten al op dat er een onderstroom van een homoverhaal in zat, maar maakten daar voort geen punt van. De Engelse uitgever MacMillan heeft eerst erg getwijfeld, maar heeft het dan toch gedurfd. Ze hebben zelfs nog wat olie op het vuur gegooid door het dubbelzinnige woord sailor in de titel te zetten.''

The Independent gaat er stevig tegenaan. De krant schrijft dat de twee mannen samen de nacht doorbrengen in een gigantische penis. Maar in het verhaal hebben ze zelfs geen tijd om naar bed te gaan, zo gauw willen ze op reis.

Sollie: ,,Ik ben homo. Het is mogelijk dat er onbewust wat van je eigen verlangen in het verhaal kruipt als je de pen vastneemt. Maar over een vuurtoren schrijven om een fallus te suggereren, was niet de bedoeling. Men herkent er wel een homofiele dimensie in. In Amsterdam en Antwerpen staat het in homoboekhandels. Maar de commotie in Groot-Brittannië deed me toch wel even schrikken. Anderzijds: het kan maar helpen om het thema bespreekbaar te maken.''

gse

In het verhaal is geen kind te bespeuren, maar waar jonge lezers zich - in tegenstelling tot vele volwassenen misschien - met gemak in kunnen terugvinden, is het vertrouwen dat Tijs aan de dag legt. Hij vertrouwt er blindelings op dat Matroos zoals beloofd zal terugkeren. Zijn vertrouwen en verlangen zijn prent na prent voelbaar en staan in contrast met de houding van zijn vrienden Felix en Roos die hem aanmanen om op het ergste voorbereid te zijn. Mede door het oblongformaat wordt met veel kracht een verre wereld gesuggereerd die Tijs ooit met Matroos hoopt te verkennen. Een wereld die voor Tijs beloften en voor Felix en Roos gevaren inhoudt. Tijs' vertrouwen blijkt gerechtvaardigd; Matroos komt hem halen. De volgende dag vinden Felix en Roos een verlaten vuurtoren. Nu begint voor hen een wachttijd die eindeloos lijkt omdat hij niet gebaseerd is op vertrouwen maar op de voorzichtige hoop op een terugkeer.

Net als de prenten is de tekst bedrieglijk eenvoudig. Maar bij het voorlezen stel je vast hoe Sollie de emotie en de beelden versterkt door herhaling en zuivere, klankrijke formuleringen; beschrijvingen, uitroepen en dialogen vertragen of versnellen het ritme. In combinatie met de tekeningen wordt het strelen en spelen van de wind bijna voelbaar en het ruisen van de zee hoorbaar.

LIER

,,Van kleinsaf tekende ik en dat is eigenlijk nooit meer gestopt. Het werd een tweede natuur. In de Lierse kunsthumaniora moedigde mijn leraar Rik Van den Brande mij aan. Na mijn school ben ik gaan rondbelleen naar uitgevers om te mogen illustreren. Mijn eerste werkjes waren illustraties voor boekjes wiskunde en Frans bij uitgeverij Plantijn uit Deurne.'', zegt Ingrid Godon.

Doorbraak

,,Dan kwam het tijdschrift Dopido van De Goede Pers. Verder werkte ik ook voor Zonnekind en Zonnestrand. Ondertussen maakte ik gelegenheidstekeningen zoals voor communieprentjes. Met onder meer de figuurtjes Nellie en Cezar kreeg ik bekendheid in het buitenland. Van beide ontwierp ik ondertussen poppen. Vanaf september komen ze op de markt komen. Een Chinese firma maakt ze.'', gaat de illustratrice verder.

,,Vijf jaar geleden kwam de internationale doorbraak. Nu komt het eerste Engelstalige boek met mijn illustraties ,,Boo Hoo Baby?''op de grootste kinderboekenbeurs ter wereld in Bologna. Dat boek van auteur Cressida Cowell is in 10 landen verschenen en komt binnenkort uit in onder meer China, Japan, Korea, Israël en Australië. Het werd al op 80.000 exemplaren gedrukt. In totaal maakte ik al voor zo'n 25 kinderboeken illustraties. Ik werk nu met zwaardere contouren en sterkere kleuren dan in mijn beginperiode.''

Eigen boek

,,Mijn eigen boek ,,Wachten op matroos'' is voor 5 -tot 6 -jarigen en is uitgegeven bij de Nederlandse uitgeverij Querido. Het gaat over een vuurtorenwachter die wacht op een matroos om samen een wereldreis te maken. De matroos laat lang op zich wachten, ook tijdens een verjaardagsfeestje maar nadat hij toch verschijnt vertrekken ze hals over kop. Dan is het aan de buren om te wachten op de terugkomst van de vuurtorenwachter.'', vertelt ze over het verhaal.