Laat de naam Carmien Michels (°1990) vallen in literaire milieus en je krijgt op slag de associatie met slampoëzie. De Antwerpse geldt inderdaad als een van de eerste dichteressen die het genre salonfähig maakten én vlotjes naar een groter publiek loodsten. Zeker omdat ze ooit het Nederlands en Europees kampioenschap poetry slam wegkaapte. Toch is Michels meer dan een onetrickpony: ze 'danst tussen pen en podium, tussen urban en klassiek', zoals ze op haar website schrijft.

Steeds uitdrukkelijker gluurt Michels naar het proza, waarbij je haast zou vergeten dat ze al twee romans op haar naam heeft: het caleidoscopische We zijn water (2013) en de coming-of-ageroman Vraag het aan de bliksem (2015).

Haar nieuwe verhalenbundel Vaders die rouwen omschrijft Michels in een interview in het tijdschrift Verzin als 'zes miniromans', waarin vaders en bij uitbreiding mannen een essentiële rol spelen. Mannen, bovendien, die flink gehavend zijn. Ze weten geen blijf met hun gevoelens, met hun attitude tegenover hun weerbarstige dochters, een op sterven liggende ex of een collega.

Michels onderneemt inventieve zoektochten naar gezinsconstellaties maar ook naar vaderschap, mannenvriendschap én gemis. Want altijd weer spookt er verlies én rouw door de verhalen. Vaak ook hebben de mannen lichamelijke kwetsuren, zoals in het wat gezapig voortbollende 'Hannibal', over twee werkkompanen.

Maar ook vrouwen krijgen het in dit boek hard te verduren: ze gaan dood of ze worden gestalkt, nog wel door de zoon van hun geliefde, zoals de bossanovamuzikante in 'Onze honden uitlaten'.

Toch is Vaders die rouwen een wispelturige bundel. Michels sluipt talloze, erg uiteenlopende biotopen binnen, waarin je helaas meermaals het noorden kwijtraakt. Heeft dat ook te maken met de krioelende hoeveelheden personages die ze in menig verhaal introduceert? Dat stelt bar hoge eisen aan de lezersempathie. Zou deze 'verhalenjungle' niet gebaat zijn met het snoeien van uitzinnige begroeiing?

Duidelijk is dat Michels haar tomeloze verbeelding geen gepaste bedding weet te bieden. Zo loopt het slotverhaal 'Paarden eten mijn dromen op' - over een vader wiens dochtertje terminaal ziek is, terwijl hij seksueel getinte paardenpsychoses krijgt - volledig uit de klauwen.

Te bedenken dat de bundel nog vrij bedaard opent met een soort dwarsdoorsnede van een familie met een stokoude grootvader én een vader-anesthesist die 'geen inkijk in zichzelf geeft', plus een dochter die met haar seksualiteit worstelt. Tot er een wat kleffe toenadering volgt.

Veel beter op dreef bijvoorbeeld is Michels in 'Het kippenhok van de buurvrouw', waarin een vader ronduit geterroriseerd wordt door zijn weer inwonende dochter Felicity. 'Al wekenlang stond ik in een boksring waarin ik mijn vaderlijke hart als een schild voor mijn borst droeg.' Tot het tot vuilnisman gedegradeerde heerschap uit eigen kamer en huis verdreven wordt. Hier toont Michels haar talent voor wrang absurdisme met behoud van lichtvoetigheid.

Het verder thematisch topzware Vaders die rouwen is bij momenten knap geschreven. Qua stilistische durf zet Michels ongetwijfeld stappen vooruit. Maar aan de mechaniek van haar complexe verhalen, die soms alle kanten op stuiven, valt nog flink te sleutelen.

Verberg tekst

'Mijn vader is de toren die ik kan inzetten als ik zelf geen kant meer op kan', zegt de dochter die worstelt met een abortus, de dood van haar Groteva en vooral met de geestelijke afwezigheid van haar vader, met enige hoop in haar stem. Maar die vervliegt snel: 'Ik vraag hem niet meer me te helpen met klussen zodat hij kan tonen dat hij van ons houdt.' De vaders in deze verhalenbundel, na twee romans en een dichtbundel het vierde boek van spoken word-artiest Carmien Michels (31), zijn stuk voor stuk moeizame mannen, die niet alleen hun gezinsleden teleurstellen maar ook gebukt gaan onder rouw en verlies. Niet dat deze zware thematiek realistisch en therapeutisch op papier uitgewerkt wordt, want het is er Michels om te doen de banale werkelijkheid om te vormen tot literaire fantasieën. Daartoe zet ze alle middelen in die haar ter beschikking staan, als een beginnend dirigent voor een symfonieorkest met dubbelkoor.

Vaders die rouwen spat van de ambitie, de woordverliefdheid en de zeggingskracht. Michels houdt van poëtische omschrijvingen en van overdrijving; er zit een theatrale kracht met een flinke dot surrealisme in haar schrijven. Sommige verhalen zijn strak genoeg gecomponeerd om de klanken en melodieën van alle instrumenten goed hoorbaar te maken, andere verliezen aan kracht door kakofonisch te worden. Michels lijkt dat zelf prima te weten; niet voor niets wil een van haar hoofdpersonen het liefst een demper op de mond van haar theatrale zusje zetten, 'eentje zoals ze vroeger in haar saxofoon moest steken wanneer ze oefende'.

Het laatste van de zes lange verhalen in Vaders die rouwen heet 'Paarden eten mijn dromen op' en is het meest ambitieus. Een hippe vader met een Lambo, een knot en een sociaal bedrijf voor opvang van jongeren, raakt wanneer zijn zwaargehandicapte dochtertje Mila overlijdt in een klinische psychose. Hij ziet overal paarden; zelfs zijn stervende dochtertje wordt een veulentje. Michels laat de lezer alle hoeken van een op hol geslagen brein zien, in diens onnavolgbaarheid en allesverwoestende rouw. Het eerste verhaal in de bundel is juist het meest gewoon en toegankelijk: een familie gegroepeerd rondom een kolonialistische opa, in de bekende setting van een familiefeest in een vakantiehuis. De moeizame familieverhoudingen zijn een opmaat voor de ontsporende gezinnen in de andere verhalen.

In 'Het kippenhok van de buurvrouw' loopt het bezoek van een dochter aan haar vader helemaal uit de hand. Felicity is twintig en komt twee daagjes herstellen bij haar papa, maar neemt in de loop van maanden het hele huis over. Haar overwicht - 'O mijn god, zei ze met opengesperde neusgaten, mijn vader is een watje.' - maakt hem weerloos. Ze hoeft maar te hinten naar de jaren dat hij er niet voor haar was om wéér een ruimte in het huis te veroveren. Totdat hij dus, de titel verraadt het al, in het kippenhok van de buurvrouw gaat wonen. Het verhaal is een lekker absurdistische uitvergroting van de letterlijke verzuchting 'ik doe alles voor mijn kind', die ouders nogal eens slaken zonder te beseffen wat dat inhoudt.

In het sterke verhaal 'Hannibal' laat Michels mensen met gemankeerde levens toch een soort van gezin vormen. Hannibal is een alcoholische vrachtwagenchauffeur met schimmige handeltjes, Bowie een meisje met een bloedstollend litteken in haar hals. Ze leven op het randje en hebben elkaar nodig: Bowie peutert de hagel uit Hannibals billen, Hannibal brengt haar naar het ziekenhuis als ze door een poema is aangevallen, Bowie geeft hem een varken aan het spit voor zijn verjaardag. Ze zijn surrogaat vader-en-dochter: 'Hij praat veel, hij stinkt, maar hij is er altijd, de oude gek.'

'Onze honden uitlaten' is een hoogtepunt van de bundel. Een vrouw van middelbare leeftijd wordt bij het uitlaten van haar hond gestalkt. In diezelfde periode leert ze een nieuwe liefde kennen, die zijn twee bulldogs in hetzelfde wijkje uitlaat. Wat een eenvoudige zaak van een verse relatie tussen twee volwassenen lijkt, wordt een hallucinerende en duistere thriller, waarin opnieuw vanwege de relatie tussen een vader en een kind al het andere de nekslag krijgt. Michels kan genadeloos zijn, maar toch zit er veel liefde in Vaders die rouwen. Liefde voor gemankeerde vaders en hun beschadigde kinderen, én liefde voor de literatuur en zijn te koesteren kind: het korte verhaal.

Querido, 296 blz., 20,99 €.

Verberg tekst

In haar verhalendebuut 'Vaders die rouwen' legt Carmien Michels de pijn van vaders bloot. In sommige verhalen ligt het perspectief bij iemand die de vader observeert, in andere is de vader in kwestie zelf aan het woord. Zoals in 'Het kippenhok van de buurvrouw': Ludo neemt zijn 20-jarige dochter Felicity liefdevol in huis als ze op een dag voor zijn deur staat. Maar geraffineerd werkt de dochter haar eigen vader de deur uit.

Het wemelt in deze bundel van pijnlijke scènes. De verhalen geven een rauwe pijn prijs, een onherstelbaar verdriet dat de vaders met zich meedragen. Van het laatste verhaal, met de prachtige titel 'Paarden eten mijn dromen op', moet je even bekomen. Meneer Huh, die een zwaar gehandicapte dochter heeft, droomt de laatste tijd voortdurend over paarden. Zijn jachtige leven, zijn werk, geldzorgen en affaires vormen een afleiding van het intense verdriet om zijn doodzieke dochtertje. 'Hoe haal ik de holheid weg?' vraagt hij aan zijn dokter. Michels neemt de lezer mee in zijn boze, psychotische angstdroom. In de wanen van meneer Huh duiken personages uit eerdere verhalen op. Daarmee is het verhaal een prachtig slotakkoord van een indrukwekkende bundel, waarin Michels zich een zeer intelligente en sensitieve verteller toont. 

Verberg tekst

Diverse personages vertellen in een zestal verhalen over belangrijke gebeurtenissen in hun leven. Het zijn de vaders die steeds een voorname rol spelen, de onderwerpen, de (familie-)relaties en de perspectieven zijn in ieder verhaal zeer origineel en verrassend. Het taalgebruik, de mooie sfeertekeningen en de dialogen nemen de lezer iedere keer weer makkelijk mee in een nieuw decor, waar de toon al snel is gezet en de nieuwsgierigheid om de nieuwe personages te leren meteen gewekt wordt. Carmien Michiels (1990) is schrijver en performer van Poetry Slam. Ze debuteerde in 2013 met haar roman ‘We zijn water’, in 2017 verscheen haar poëziedebuut ‘We komen van ver’. ‘Vaders die rouwen’ is haar eerste verhalenbundel. Een verhalenbundel die zich onderscheidt en beslist de moeite waard is. Staat op de shortlist J.M.A. Biesheuvelprijs 2022.