De Tweede Wereldoorlog blijft een prominent thema in de Duitse literatuur, maar elke generatie gaat er anders mee om. Eerst schreven zij die het meegemaakt hadden hun ervaringen neer. Denk aan Günter Grass of Heinrich Böll. Vervolgens kwam de naoorlogse generatie die probeerde te begrijpen wat hun ouders bezield had. Een schrijver als Uwe Timm, bijvoorbeeld. Nu zijn de kleinkinderen aan de beurt, die vaak in het duister tasten over de rol van hun grootouders in de oorlogsjaren.

Zo iemand is Alena Schröder, geboren in 1979. Als freelancejournaliste schrijft ze doorgaans over moederschap en vrouwenzaken. Het verlangen om in de eigen familiegeschiedenis te graven kwam er toen haar grootmoeder een brief kreeg van een Israëlisch advocatenkantoor. Ze bleek de enige erfgename van een kunstcollectie die door de nazi's geroofd werd en sindsdien zoek is. De familie is niet Joods, dus hoe zat dat precies? Schröder trok op onderzoek, maar kwam niet genoeg te weten om er het non-fictieboek over te schrijven dat ze voor ogen had. Zo groeide er een roman uit.

Ze werpt twee verhaallijnen uit die ze alternerend uitwerkt. In de eerste lijn razen we door het hedendaagse Berlijn in het kielzog van de 27-jarige Hannah, een eenzame jonge vrouw op zoek naar een richting in het leven. Ongeïnspireerd werkt ze aan een doctoraat, gedreven door gevoelens voor haar charismatische promotor. Haar 94-jarige grootmoeder Evelyn houdt haar vanuit het rusthuis onder de knoet. Hannah zet een stap naar onafhankelijkheid wanneer ze zich tegen de zin van Evelyn vastbijt in de verdwenen collectie roofkunst waarvan ze de erfgename blijkt.

De tweede verhaallijn begint in 1922 en verheldert de familiemysteries waar Hannah op botst. Hierin draait het om Senta, de moeder van Evelyn. Tegen de mores van haar tijd in laat ze man en kind zitten om een nieuw leven te beginnen in Berlijn. Ze wordt er één van de eerste vrouwelijke journalisten, trouwt er met een Joodse man en moet uiteindelijk met hem op de vlucht.

Tussen moeder en dochter komt het niet meer goed, temeer omdat Evelyn opgroeit bij een verstokte nazi-tante. De spanning tussen moeder en dochter zet zich met elke generatie verder. De dochters zien niet dat hun moeders de weg voor hen geplaveid hebben, de moeders beseffen niet welke krassen ze in de ziel van hun dochters gezet hebben.

Schröder heeft grondige research verricht. Om het stadsleven in de jaren 20 te beschrijven, inspireerde ze zich op de geïllustreerde bladen van toen. De hedendaagse hoofdstukken echoën actuele kwesties zoals plagiaat in de academische wereld.

Al die input smeedt ze vakkundig samen tot een vlotte pageturner. Hannah is een personage dat vol zelfrelativering naar de zaken kijkt, waardoor het niet afglijdt naar goedkoop sentiment. Schröder is geen vernieuwende schrijver die een eigen literaire stem wil ontwikkelen, maar wel een uitstekende verteller. En dat is ook wel eens een verademing.

Vertaald door Lucienne Pruijs, Signatuur, 352 blz., 23,99 € (e-boek 13,99 €).

Oorspr. titel: 'Junge Frau, am Fenster stehend, Abendlicht, blaues Kleid'

Verberg tekst

Interessante, complexe en tragische semi-autobiografische roman van de Duitse journaliste (1979) over een nazi-kunstroof en een traumatische erfenis van vrouwen via verschillende generaties. De 27-jarige Berlijnse cultuurwetenschapper Hannah heeft ondanks een promotietraject en een obsessieve relatie met haar oudere mentor niet het gevoel echt te leven. Haar feministische moeder is aan kanker gestorven. Grootmoeder Evelyn verlangt daarentegen naar de dood. De laatste krijgt een brief uit Israël waarin ze wordt aangewezen als de enige erfgename van een schilderij dat de nazi’s roofden van een Joodse kunsthandelaar. Het is een onbekend en verloren werk van Johannes Vermeer. Evelyn hult zich ondanks aandringen van haar kleindochter in stilzwijgen. Hannah vraagt zich af waarom ze niets weet over die (haar?) Joodse familie en gaat op onderzoek uit. Het is ook een echte Berlijnroman met levendige personages, authentieke tijdsbeelden en veelzijdige moederschapsbeelden (zo voedt een tante Evelyn op) dat zich kan meten met werk van Gabriele Tergit, Irmgard Keun of Vicky Baum. Verberg tekst